Πέμπτη 30 Οκτωβρίου 2014

Στα χνάρια που άφησε ένας "νυχτερινός διαβάτης" του Νικόλα Μαθιουδάκη


 
10: Δέκα ιστορίες· δέκα αφηγήσεις με σκηνικό ένα απροσδιόριστο σύγχρονα αστικό τοπίο. Ένα τοπίο άλλοτε διαφανές και άλλοτε ασαφές, άλλοτε ρεαλιστικό και άλλοτε φαντασιακό, άλλοτε ανθρώπινο και άλλοτε «απ-άνθρωπο».
Οι δέκα αστικές αφηγήσεις του συγγραφέα παρουσιάζονται σαν «μια ισχνή σκιά του εαυτού του» ή και των ιδιοσυγκρασιακών πτυχών του χαρακτήρα του ή «ως μέρος της περίεργης συλλογής του μυαλού», χωρίς όμως να φανερώνουν έντονα αυτο-βιο-γραφικά στοιχεία, εκτός μερικές περιπτώσεις στιγμών και γεγονότων.
Η θεματολογία του Κεφαλά παρουσιάζει μια έντονη ποικιλία που πηγάζει περισσότερο από την πραγματικότητα και λιγότερο από τη φαντασία. Οι περισσότερες ιστορίες ξετυλίγονται σε ένα μοντέρνο αθηναϊκό σκηνικό –αν εξαιρέσουμε τρεις· ιστορίες νέων ή και μεγαλύτερων σε ηλικία που προκαλούν τη διάθεση για άμεση ανάγνωση και ταυτοποίηση των σκέψεων και των συναισθημάτων του αναγνώστη με τους ήρωες του βιβλίου.
Ήρωες των ιστοριών είναι τύποι ανθρώπων της διπλανής πόρτας ή της ίδιας γειτονιάς. Οι περισσότεροι από αυτούς αποτελούν αντανακλάσεις των ίδιων μας των εαυτών ή ακόμα και αν δεν υπάρχει απόλυτη ταύτιση σίγουρα υπάρχει αναγνώριση ομοιοτήτων στις καταστάσεις της καθημερινότητας. Η Βιργινία, ο Περίανδρος, η Βέττα, ο Ορέστης, ο Μάνος, η Φρόσω, ο Παύλος και ο Στράτος, η Διονυσία και η Αγγελική, ο Άρης και η Λυδία, ο Τάκης, η Ευτυχία και η Κική, ο Ορφέας και τόσες άλλες γνωστές-άγνωστες φιγούρες μιας πόλης. Η απόλυτη περιγραφή των προσώπων που έχουν όλοι ένα καλοδουλεμένο υπόβαθρο δημιουργούν χαρακτήρες ενός ανομολόγητου θεάτρου Σκιών.
Ο συγγραφέας μεταχειρίζεται τους ήρωες του μέσα στο θέμα της αφήγησης με ύφος απλό και σημασιολογικά ενεργό, αποκαλύπτοντας μια γλώσσα που ρέει σαν ορμητικό ποτάμι σκέψεων, μια γλώσσα που αποτυπώνει σαν ιδιότυπο ψυχογράφημα συναισθημάτων τις στιγμές και τις καταστάσεις μιας ρεαλιστικής πραγματικότητας. Η μνήμη –καθώς και η ανάμνηση– παρουσιάζεται σαν ένα είδος φωτογραφικής εικόνας που απλά περιγράφει ανθρώπινα συμβάντα που είναι το δίχως άλλο από τη ζωή βγαλμένα. Η γλώσσα λιτή και νεανική με θραύσματα καθαρευουσιάνικης διάθεσης που διανθίζεται με ιδιολεκτικές λεξιλογικές εξάρσεις. Σποραδικά ο λόγος από τη μία πλευρά πυροδοτείται με μετρημένες βωμολοχίες μιας ζυγισμένης αθυροστομίας, ενώ από την άλλη εμπλουτίζεται με ξενικές φράσεις και εκφράσεις είτε εξελληνισμένες είτε στην πρότυπη γραφή τους. Λόγος ακαριαίος και όχι ακραίος, καίριος και άμεσος δημιουργεί μια πολυεπίπεδη βάση ρεαλιστικής πραγματικότητας ανάμεσα στην κοινωνία και την ηθογραφία, με προσεχτικές ακροβασίες λυρισμού και ρομαντισμού του λόγου.
Οι δέκα αστικές αφηγήσεις του Κεφαλά μοιάζουν με στιγμές μιας ανθρώπινης ζωής, με σκέψεις του καθενός προς τον Άλλο καθένα: οι ιστορίες είναι εικόνες από ένα πολυδιάστατο μωσαϊκό ενός ταξιδεμένου νου που συναρμονίζονται και συνακολουθούν τη σύνθεση μιας αλλόκοτης αστικής πράξης:
Πρώτη εικόνα: «Η μαρμαρένια κόρη»
Η ηρωίδα προσωπογραφείται με τα πρότυπα της κλασικής ελληνίδας μάνας που φαντασιακά συνταυτίζει τον άδικο χαμό της κόρης της με ένα εθνικό χαμό και φυσικά άδικο: την αρπαγή των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Η Βιργινία ως άλλη Ελλάδα αναζητά απεγνωσμένα την «Κόρη» που άθελά της χάθηκε… Το δίχως άλλο απλά να την κοιτάξει στα μάτια έστω για τελευταία φορά, μια στιγμή που φανερωνόταν ως υπέρτατα ιερή και μυσταγωγική:
«Και ξαφνικά, μέσα σε εκείνο τον κυκεώνα από αρχαία ελληνικά λάφυρα, την είδε να στέκει αγέρωχη. Το φόρεμά της γεμάτο πτυχές άφηνε να διαγραφεί το μεστό νεανικό κορμί της. Τα σφριγηλά της στήθη διαγράφονταν κάτω από το ένδυμα ευδιάκριτα, ενώ το αριστερό της πόδι το είχε προτάξει με απαράμιλλη χάρη μπροστά. Τα χέρια έλειπαν, όπως και μέρος της μύτης, αλλά η απουσία αυτή δεν αποδυνάμωνε την ομορφιά του συνόλου. Η Βιργινία διέκρινε το ίδιο περήφανο βλέμμα, το ίδιο φαρδύ μέτωπο, τα ίδια κυματιστά μαλλιά κι εκείνο το αυστηρό στόμα. Αναγνώρισε αμέσως τη χαμένη μαρμαρένια της κόρη. Την πλησίασε με δάκρυα στα μάτια…»
Το τέλος σύντομο και τραγωδιακά αναμενόμενο δίχως όμως να αποδυναμώνει διόλου το συναίσθημα ενός αφηγηματικού κινηματογραφικού φινάλε.
Δεύτερη εικόνα: «Ατυχής σύμπτωση»
Η ατυχής σύμπτωση που περιγράφεται στο διήγημα είναι δύο διαστάσεων και δύο σημασιών. Η μία «ατυχής σύμπτωση» είναι ταύτιση στο πρόσωπο του ήρωα δύο επιλογών αντιδιαμετρικά αντίθετων -ή μήπως όχι: η κοινωνική επιλογή της φασιστικής πολιτικογράφησης και η ατομική επιλογή του ομοφυλοφιλικού έρωτα. Η άλλη «ατυχής σύμπτωση» είναι η συνάντηση του Περίανδρου με ένα ατυχές λάθος του παρελθόντος, μιας «θύμησης από τα παλιά», που επιβεβαίωνε την άφατη επιθυμία του: τη σύγκρουση του εσωτερικού με του εξωτερικού κόσμου.
Τρίτη εικόνα: «Ταξίδι στον αέρα»
Η κατ’ επιλογή φυγή της ηρωίδας προς το εξωτερικό με μοναδικό επιχείρημα της ορθής απόφασης «να μείνει με την οικογένεια» των παιδιών της προκειμένου να της παρέχουν «κάθε δυνατή φροντίδα». Η Βέττα, αναλογιζόμενη την έννοια της ευτυχίας και της οικογένειας, αποφάσισε να μετοικήσει προσφέροντας το ταξίδι τούτο ως «ύστατη θυσία στον οικογενειακό βωμό»
«Από το πρωί αισθανόταν μια ατονία… Οι σκέψεις βάρυναν το μυαλό της… Η καρδιά της Βέττας σφίχτηκε… Μόλις είχε συνειδητοποιήσει πως ίσως να μην έβλεπε ποτέ πια την Ελλάδα… Έκλεισε τα μάτια της. Σε λίγο όλα θα τέλειωναν. Το ταξίδι στον αέρα, ένα ταξίδι που την έφερνε σε έναν άλλο κόσμο, σε μια άλλη ζωή, θα τελείωνε… Έσφιγγε γερά τα μάτια της, σαν να μην ήθελε να τελειώσει ποτέ αυτό το ταξίδι. μακάρι αυτή η στιγμή να διαρκούσε για πάντα. Εκεί, ψηλά στον αέρα, μεταξύ γης αι ουρανού, ίσως κρυβόταν η αλήθεια…»
Το φινάλε της ιστορίας αγγίζει τα όρια του μελοδραματικού αλλά ποιος είπε ότι το μελόδραμα δεν αποτελεί ένα σημαντικό αποτύπωμα της ανθρώπινης έκφρασης. Μια απρόσμενη συγκινησιακή θλίψη καταλήγει με το τέλος του ταξιδιού στον αέρα.
Τέταρτη εικόνα: «Περί τέχνης»
Μπροστά στη βιτρίνα μιας γνωστής αθηναϊκής γκαλερί, ο ήρωας της ιστορίας, ένας «πωλητής πολυτελείας» περιγράφει τις στιγμές της νεοπλουτίστικης αστικής τρέλας περί τέχνης. Η φράση «Μα θα ήθελα τη βοήθειά σας… Ξέρετε, δεν γνωρίζω πολλά από ζωγραφιές…» αποκαλύπτει ένα σύμπτωμα διόλου ξένο ή παράξενο της σύγχρονης κοινωνίας αφού ο πλούτος και η δύναμη πρέπει να ακολουθούνται και από κάποια μορφή αισθητικής και πολιτισμού. Δυστυχώς οι έννοιες αυτές σπάνια ταυτίζονται.
Πέμπτη εικόνα: «Ο καφενές»
Σε ένα παραδοσιακό χωριάτικο καφενέ ξετυλίγεται η σχέση πατέρα-γιου: ο πατέρας παραδοσιακός με επιθυμία υπεροχής έναντι της ζωής του γιου του, ο γιος προοδευτικός δίχως να καθηλώνεται στις απαρχαιωμένες επιταγές της κοινωνικής εικόνας· η σύγκρουση κατά μέτωπο αποκαλύπτει τις ψυχογραφικές πτυχές των ηρώων και ιδιαίτερα του γιου: «Ο νους του αιωρούταν μεταξύ βεβαιότητας και αμφιβολίας. Για το μόνο που δεν αμφέβαλλε ήταν πως μετά τον θάνατο της μητέρας του είχαν αποξενωθεί. Χρόνο με τον χρόνο απομακρύνονταν. Είχαν καταντήσει εξ αίματος ξένοι…»
Έκτη εικόνα: «Η επέτειος»
Στο εσωτερικό ενός μοντέρνου αθηναϊκού σπιτιού ξετυλίγεται –αυτή τη φορά σε αντιπαραβολή με την προηγούμενη αφήγηση– η σχέση μητέρας-γιου, και κατ’ αναλογία πεθεράς-νύφης: η ιστορία αποτελεί μια καλοστημένη φάρσα ή ακόμα ένα φτιασιδωμένο ψέμα στο οποίο ο γιος με τη «λευκή» γυναίκα του επιβάλλουν στη μητέρα του και πεθερά της. Σε τρεις διακεκομμένες στιγμές ο συγγραφέας παρουσιάζει τέσσερις ομοφυλόφιλους νέους –δύο άντρες και δύο γυναίκες– να υποδύονται οι μεν το ευτυχισμένο ζευγάρι και οι τους αγαπημένους κουμπάρους· μια ακριβή θεατρινίστικη παράσταση με ένα μόνο θεατή.
Έβδομη εικόνα: «Γερμανικό νούμερο»
Μια στρατιωτικού θέματος αφήγηση περιγράφεται –ως ένατη εικόνα του βιβλίου του Κεφαλά– όπου ήρωας είναι ένας νέος στρατεύσιμος. Ο έρωτας και η φιλία σε αντιπαράθεση με την πειθαρχία και τη σοβαροφάνεια που διακατέχει την έννοια της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας. «Εκεί που σταματά η λογική ξεκινά ο στρατός», μια φράση πλέον παραδοσιακή για να περιγράψει αλλόκοτες καταστάσεις. Στο παραλήρημα των σκέψεων του στρατιώτη Άρη αποτυπώνεται μια φαντασιακή ιστορία με ονειρικές ενδείξεις ανάμεσα στην πραγματικότητα ή στη φαινομενική πραγματικότητα που ο νους πλάθει και μεταπλάθει γεγονότα και καταστάσεις. Ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο υπάρχει και η αυτοχειρία, η οποία στην περίπτωση του ήρωα μας δεν απέβη μοιραία διακοπή της εφήμερης ζωής του, αλλά σεναριακή ανατροπή της σκέψης του: η συνάντηση ενός ζωντανού και ενός νεκρού, καθώς και η συζήτησή τους αποτελεί ένα σημαντικό σημείο προς διερεύνηση, αφού δίνει μια υπερτατική ψυχογραφικά δυναμική στην αφήγηση.
Όγδοη εικόνα: «Ο συλλέκτης»
Μια κωμική ιστορία με ήρωα ένα πλούσιο μεγαλοαστό –προσωποποίηση του εύκολου πλουτισμού– μέλος της «νεόκοπης μεγαλοαστικής τάξης χωρίς παιδεία, διατεθειμένη όμως να ξοδέψει υπέρογκα ποσά για να στολίσει με έργα τέχνης τις άνετες μοντέρνες κατοικίες της στα βόρεια και νότια προάστια των Αθηνών». Η εύπεπτη τέχνη –ακριβή και απροβλημάτιστη– αποτελεί «το σύμβολο της ισχύος του», καθώς «το χρήμα ήταν απόλυτη δύναμή» του, δίνοντας του τον τίτλο του συλλέκτη και του Μαικήνα των Καλών Τεχνών.
Ένατη εικόνα: «Σαν αδελφές»
Μια ηλικιωμένη δασκάλα είναι η ηρωίδα του διηγήματος που περιγράφει δραματικά τη στάση του ανθρώπου προς τον άνθρωπο διά μέσου της έννοιας της φιλίας. Δύο φίλες σαν αδελφές μοιράστηκαν τα καλά και τα κακά, τις χαρές και τις λύπες, αλλά ο χρόνος ξεθώριασε την ωφελιμιστική ανάγκη της μίας προς την άλλη, αναδεικνύοντας την αγαθή σκέψη της Ευτυχίας –της ηρωίδας μας– για ανάγκη επικοινωνίας· η εναρκτήρια σκηνή τοποθετεί το σημαντικό ζήτημα υπό διαπραγμάτευση:
«Ο δροσερός αέρας τής χάιδευε ευεργετικά τα μάγουλα. Το είχε τόσο ανάγκη. Μηχανικά σχεδόν, χωρίς να σκέφτεται, τα βήματά της την οδήγησαν στο μικρό παρκάκι της γειτονιάς. κάθισε αποκαμωμένη σ’ ένα παγκάκι. Για ώρα πολλή παρατηρούσε τις φθαρμένες άδειες κούνιες και ο νους της πήγαινε στα παλιά… Πώς περνάνε τα χρόνια… Πώς αλλάζουν οι άνθρωποι…»
Δέκατη εικόνα: «Νυχτερινός διαβάτης»
Ο νυχτερινός διαβάτης –που δίνει το όνομά του στο σύνολο των αφηγήσεων– αποτελεί ένα συνονθύλευμα σκέψεων και γνώσεων, ένα κράμα αναμνήσεων και ιστοριών, ένα κολάζ ανθρώπων και καταστάσεων που ο καθένας μας κουβαλά ως άφατο μυστήριο ή κρυφό θησαυρό στο νου και γιατί όχι και στην καρδιά. Ο ήρωας βουτηγμένος σε έναν ιστορικό χείμαρρο, εμπλέκει το παρόν με το παρελθόν σε κάθε εικόνα και σε κάθε ήχο ή κίνηση που συναντά.
«Άνθρωπος δίχως μνήμη, τόπος στερημένος ιστορίας, δεν είναι πουθενά, δεν αναζητεί τίποτε, αρκείται στο εφήμερο, αγνοεί ή απαξιώνει το αιώνιο…»
Στην τελευταία ιστορία ο συγγραφέας δημιουργεί ένα μουσικό αφήγημα που ενυπάρχει στον λόγο ως ένα ιδιότυπο εκφραστικά μουσικό χαλί. Ο Ορφέας περιγράφεται να περιδιαβαίνει τη νύχτα σε μια απρόσμενη δίνη πραγμάτων και αναμνήσεων της ζωής εαυτού και άλλων:
«Ένα τράνταγμα του λεωφορείου τον επανέφερε στο παρόν. Κοίταξε έξω από το βρόμικο παράθυρο. Σηκώθηκε βιαστικά και πάτησε το κόκκινο κουμπί της στάσης… Κατέβηκε, έβγαλε τα ακουστικά από τα αυτιά του… Ήθελε να αφουγκραστεί τους ήχους της πόλης, της δικής του πόλης, κι ας αισθανόταν άπολις μήνες τώρα…»
Κάπως έτσι ο ήρωας διά της γραφίδας ρεαλισμού και υπερρεαλισμού του συγγραφέα αφουγκράζεται την ανάσα της πόλης και των ανθρώπων της προκειμένου να προχωρά ως νυχτερινός αμίλητος διαβάτης…
 
 
* Ο Νίκος Μαθιουδάκης είναι διδάκτορας Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας & Λογοτεχνικής Υφολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και εργάζεται ως Επιστημονικός Σύμβουλος των Εκδόσεων Καζαντζάκη.

ΠΗΓΕΣ:
http://fractalart.gr/nichterinos-diavatis/
http://christianity-together.edu.gr/portal/2014/10/31/%cf%83%cf%84%ce%b1-%cf%87%ce%bd%ce%ac%cf%81%ce%b9%ce%b1-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%ac%cf%86%ce%b7%cf%83%ce%b5-%ce%ad%ce%bd%ce%b1%cf%82-%ce%bd%cf%85%cf%87%cf%84%ce%b5%cf%81%ce%b9%ce%bd%cf%8c%cf%82/

Παρασκευή 17 Οκτωβρίου 2014

Εκδόσεις Λέμβος-Συμπαρουσίαση


 
Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου το απόγευμα η συμπαρουσίαση των βιβλίων των εκδόσεων Λέμβος, «Το μυστήριο του Παγασητικού» ένα αστυνομικό μυθιστόρημα του Άγγελου Αλαμανιώτη και «Νυχτερινός Διαβάτης, Δέκα αστικές αφηγήσεις» μία συλλογή διηγημάτων του Αλέξανδρου Κεφαλά, στον φιλόξενο και ζεστό χώρο του Thinking Cup (Πατησίων 99). Οι εκδόσεις Λέμβος στηρίζουν κάθε προσπάθεια πολιτιστικής αναγέννησης του πολύπαθου κέντρου των Αθηνών.
 
Πρώτα μίλησε ο εκδότης Δημήτρης Τσουκάτος, ο οποίος αφού ευχαρίστησε τους δύο νέους λογοτέχνες για την εμπιστοσύνη που του έδειξαν, αναφέρθηκε στον χώρο του βιβλίου και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στους χαλεπούς καιρούς της οικονομικής ύφεσης που διανύουμε.
Οι συγγραφείς αναφέρθηκαν στα έργα τους και απευθύνθηκαν με ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σχετικά με την συγγραφή των βιβλίων τους και τη λογοτεχνία ο ένας στον άλλον.
Με το πέρας της εκδήλωσης, η γνωστή ηθοποιός Έφη Παπαθεοδώρου μας επιφύλασε μία έκπληξη, όταν παίρνοντας τον λόγο, συνεχάρει τους συγγραφείς και παρότρυνε και άλλους νέους να ακολουθήσουν το παραδειγμά τους. Η δημιουργία των νέων ανθρώπων ίσως τελικά είναι το αντίδοτο στην οικονομική κρίση.

 
 
 
 

Βιβλιοθήκες στα FM

H εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων & Επιστημόνων Πληροφόρησης (ΕΕΒΕΠ) και της Βιβλιοθήκης του Δήμου Ηρακλείου Αττικής την Κυριακή 19 Οκτωβρίου 2014/11:00-12:00 το πρωί, θα έχει μια συζήτηση εφ' όλης της ύλης με τον λογοτέχνη Αλέξανδρος Κεφαλά από τη φιλόξενη συχνότητα του Επικοινωνία 94 FM Δημοτικό Ραδιόφωνο Ηρακλείου Αττικής.
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Δημήτρης Πολίτης
Καλή ακρόαση!
 
Την εκπομπή μπορείτε να την ακούτε:
Από τη ραδιοφωνική συχνότητα 94 FM & από την ιστοσελίδα του
Επικοινωνία 94 FM
http://www.94fm.gr/ μέσω διαδικτύου
σε ζωντανή μετάδοση.
Επισκεφθείτε το κανάλι της εκπομπής στο
Youtube EEBEP

Συνάντηση-συζήτηση με τη Λέσχη Ανάγνωσης της Κ.Δ.Β. Αθηνών

 
Την Τετάρτη 8 Οκτωβρίου του 2014 πραγματοποιήθηκε στο φιλόξενο αναγνωστήριο της Κεντρικής Δημοτικής Βιβλιοθήκης του Δήμου Αθηναίων μια ενδιαφέρουσα και ζωντανή συζήτηση με τον συντονιστή της Λέσχης Ανάγνωσης κ. Σάββα Παττακό και τα μέλη της λέσχης. Για το έργο μου μίλησαν ο βιβλιοκριτικός Πάνος Τουρλής και ο Δρ. Νικόλαος Μαθιουδάκης. Σας ευχαριστώ όλους για την υπέροχη βραδιά!
 

 
 
 

Την εκδήλωση μπορείτε να την παρακολουθήσετε στον κάτωθι σύνδεσμο :
https://www.youtube.com/watch?v=hDQJj4qksFU&list=PLyO2BJNpLe7v5bYfEaN6ePVEeKNd5eS8T